Hans Michael Frank (ur. 23 maja 1900 w Karlsruhe, nie do odzyskania 16 października 1946 w Norymberdze) – niemiecki funkcjonariusz narodowosocjalistyczny, z wykształcenia prawnik, zbrodniarz wojenny. Uczestnik nieudanego puczu monachijskiego w 1923, członek NSDAP od 1927. Jeden z przywódców III Rzeszy i główny twórca jej systemu prawnego opartego na zasadzie wodzostwa (niem. Führerprinzip). W okresie 1939–1945 generalny gubernator okupowanych ziem polskich (Generalne Gubernatorstwo).
Dzieciństwo i młodość (do 1917)
Ojciec Karl (z zawodu prawnik) był syndykiem firmy spożywczej, matka Magdalena – córką właściciela sklepu z towarami kolonialnymi. Miał rodzeństwo, starszego o 9 lat brata Karla juniora i młodszą o 3 lata siostrę Elisabeth Lilly. We wczesnym dzieciństwie, w wieku 5 lat, ciężko zachorował na dyfteryt i otarł się o śmierć. W 1903 cała rodzina przeprowadziła się z Monachium do miasteczka Rotthalmünster (Dolna Bawaria), gdzie ojciec otworzył kancelarię adwokacką. Tam rozpoczął naukę w miejscowej szkole powszechnej. W 1908 rodzina ponownie przeniosła się do Monachium (dzielnica Schwabing). Już wtedy pojawił się pierwszy kryzys w małżeństwie rodziców – 8-letniego Hansa podrzucano bliskim krewnym (matka opuszcza rodzinę). Po ukończeniu IV klasy, w 1910 pomyślnie zdał egzamin wstępny do gimnazjum. We wrześniu podjął naukę w Gimnazjum im. Ks. Maksymiliana. W V i VI klasie wyraźnie opuścił się w nauce, jego promocja do następnej klasy była zagrożona.
Od 1912 należał do organizacji młodzieżowej Wehrkraftverein, dbającej o rozwój kondycji fizycznej poprzez sport i piesze wędrówki. W 1914 brat, praktykant dentystyczny, otrzymał powołanie do wojska – wiosną 1916 został ranny, zapadł na zapalenie płuc i zmarł w lipcu tego roku. We wrześniu 1916 Hans wyjechał do matki do Pragi, gdzie mieszkał i pobierał prywatne lekcje do czerwca 1917. Zamierzał zostać w Pradze, próbował nawet wstąpić do szkoły kadetów piechoty, jednak bezskutecznie.
Republika Weimarska (1918-1933)
W marcu 1918 powołano go do "wojennej pomocniczej służby pracy" w charakterze pracownika biura spółki węgla brunatnego. Trzy miesiące później, 25 czerwca, został powołany do wojska, do służby w 1. Bawarskim Pułku Piechoty König (koszary w Marsfelde). Nie wziął udziału w walkach na froncie. Zwolniony z wojska 15 września, mógł powrócić do dawnej szkoły i rozpocząć IX klasę w gimnazjum im. Księcia Maksymiliana. 16 grudnia zapisał się na "specjalny kurs wojenny" będący ówczesnym przygotowaniem do matury i przeniósł się do gimnazjum im. Króla Ludwika. W 1918 pisywał artykuły do gazet Mannheimer Zeitung i Prager Tageblatt.
15 lipca 1919 otrzymał świadectwo zdania wojennego egzaminu dojrzałości (oce
W 1926 wstąpił do Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP), jednak wkrótce z niej wystąpił. Ponownie wstąpił do NSDAP w 1927, w odpowiedzi na propozycję Hitlera sprawowania funkcji doradcy prawnego NSDAP i występowania w roli obrońcy członków NSDAP w sądach. W 1928 był założycielem Narodowosocjalistycznego Związku Prawników. W 1929 został kierownikiem urzędu prawnego NSDAP, pozostając na tym stanowisku do 1942. W 1930 wszedł do Reichstagu z ramienia NSDAP, gdzie pełnił funkcję posła do 1945.
III Rzesza (1933-1945)
Okres przedwojenny
Po dojściu nazistów do władzy i objęciu władzy przez Hitlera w dniu 30 stycznia 1933, został ministrem sprawiedliwości Bawarii i stanu w rządzie Rzeszy. Objął też funkcję komisarza Rzeszy do spraw ujednolicenia wymiaru sprawiedliwości, w ramach zarządzonego przez Hitlera procesu unifikacji (niem. Gleichschaltung), zmierzającego do przekształcenia Niemiec w państwo totalitarne. 1 czerwca 1933 powołał "Niemiecki Front Prawa" (niem. Deutsche Rechtsfront), zrzeszający prawników zawodowych, sędziów, prokuratorów oraz adwokatów. W roku 1934 założył Akademię Prawa Niemieckiego (jej prezesem pozostawał do 1941), której zadaniem było opracowanie podstaw hitlerowskiego ustroju prawnego – Frank oparł go na niedemokratycznej zasadzie wodzostwa (niem. Führerprinzip), która zapewniając Hitlerowi dominującą pozycję w systemie prawnym państwa niemieckiego, faktycznie potwierdzała totalitarny system sprawowania władzy w III Rzeszy. W uznaniu zasług za dokonania na polu unifikacji prawa, Hitler powołał Franka w grudniu 1934 do gabinetu ministrów Rzeszy w charakterze ministra bez teki, którym Frank pozostawał do 1945.
Wówczas Frank wyraźnie podkreślał swoje uwielbienie dla Hitlera i jego rolę w państwie (wynikającą z przeprowadzonych przez Franka głębokich zmian w systemie prawnym), stwierdzając na dorocznym posiedzeniu Akademii Prawa Niemieckiego w 1935, iż: "po raz pierwszy oto w historii narodu miłość do Hitlera stała się pojęciem prawnym". W 1936 odwiedził Włochy, gdzie wygłosił odczyt o ustawodawstwie i narodowosocjalistycznym wymiarze sprawiedliwości. Został tam przyjęty przez króla włoskiego oraz Mussoliniego. Zachwycony faszyzmem włoskim, w następnych latach przyjeżdżał do Włoch kilkakrotnie. Podczas przemówienia wygłoszonego 25 maja 1939 w Lipsku z okazji pierwszego wielkoniemieckiego dnia rzeczników prawa Frank wygłosił między innymi następujące zasa
- "Nikt nie może być skazany bez możliwości obrony"
- "Nikt nie może być pozbawiony czci, wolności, życia i zarobku bez orzeczenia sądowego"
- "Każdy oskarżony musi mieć możność wyboru obrońcy"
- "Nikt nie powinien być traktowany jako wróg społeczności narodowej bez udowodnienia mu jego winy".
Powyższe wypowiedzi stoją w rażącej sprzeczności zarówno z praktyką jak i samą retoryką wypowiedzi z okupowanej Polski (patrz niżej).
Generalne Gubernatorstwo
u w pierwszą rocznicę utworzenia.
Po agresji Niemiec na Polskę w dniu 1 września 1939, został mianowany w dniu 15 września 1939 szefem wyższego zarządu cywilnego okupowanych ziem polskich przy naczelnym dowództwie Wehrmachtu Ober-Ost. W dniu 26 października 1939 został mianowany generalnym gubernatorem na okupowanych terenach Polski, a swoją rezydencją uczynił krakowski Wawel gdzie zamieszkał w dniu 7 listopada 1939T.Wrońs
Na stanowisku generalnego gubernatora był jednym z głównych współautorów i realizatorów polityki eksterminacji narodu polskiego i żydowskiego. Był odpowiedzialny za masowe zbrodnie na terenie Generalnego Gubernatorstwa, dewastację gospodarczą kraju, planowe niszczenie i grabież obiektów kulturalnych oraz dóbr materialnych w Polsce.
Hans Frank aprobował plany zniszczenia Warszawy jako stolicy Polski. Zawarte były w albumie zadedykowanym mu 6 lutego 1940 przez nazistowskich architektów, m.in. Huberta Grossa, określanym jako tzw. Plan Pabsta, który Frank nieopatrznie zostawił w swoim gabinecie na Wawelu podczas ucieczki z Krakowa w 1945. Plany te wraz dokumentacją zawierały 15 szczegółowych planów miasta z dokumentacją fotograficzną i tekstową – przewidywały zburzenie 95% powierzchni zabudowanej Warszawy i zmianę charakteru miasta na prowincjonalne. W swoim dzienniku, w dniu 4 października 1939 Frank odnotował zgodę Hitlera na nieodbudowanie miasta Warszawy ze zniszczeń wojennych, zburzenie Zamku Królewskiego oraz grabież dzieł sztukiDziennik Hansa Franka z 4 października 1939: "Führer omówił z generalnym gubernatorem ogólną sytuację, zaaprobował jego pracę w Polsce, w szczególności zburzenie zamku w Warszawie, nieodbudowanie tego miasta, wywóz dzieł sztuki".
Decyzją z dnia 13 października 1940 powołał powstanie gett dla ludności żydowskiej. W 1942 wspierał aktywnie program zagłady Żydów osobiście obniżając (dalece bardziej radykalnie niż wynika to z zarządzeń z Berlina) racje dzienne dla Żydów do 143 g chleba dziennie a później nawet do 20 g. 24 sierpnia 1942 zapisał w dzienni
Eberhard Schöngarth na posiedzeniu rządu GG dnia 20 kwietnia 1943 oświadczył: "Takiego ucisku, jaki cierpi naród polski, nie znosił jeszcze nigdy żaden naród…"pierwsza strona po przedmowie ‘Dziennik Hansa Franka’ Stanisław Piotrowski Warszawa 1957 wydanie drugie
W nocy z 29 na 30 stycznia 1944 specjalny zespół krakowskiego Kedywu pod dowództwem mjra "Wąsacza" (Stanisław Więckowski), na rozkaz dowódcy krakowskiego Okręgu AK płka "Lutego" (Józef Spychalski), dokonał zamachu na Hansa Franka. Zgodnie z planem przygotowanym przez cichociemnego por. "Powolnego" (Ryszard Nuszkiewicz), w okolicach Szarowa (Puszcza Niepołomicka), w momencie przejazdu pociągu specjalnego, wiozącego Franka do Lwowa na uroczystości z okazji 11 rocznicy dojścia Hitlera do władzy, wysadzono tory. Pomimo, że pociąg w części stoczył się z nasypu nikt nie zginął. Celem zamachu było wysadzenie salonki, w której podróżował generalny gubernator, ale ładunek eksplodował z minimalnym opóźnieniem. Dzień później Kedyw rzeszowski wysadził szyny w okolicy Czarnej koło Dębicy [w:] "Kedyw.info"; Dieter Schenk, Hans Frank. Biografia generalnego gubernatora, Wydawnictwo Znak, 2009; Rafał Kuzak, , "Ciekawostki historyczne", 23 lutego 2012; Dynamit. Część druga. Z dziejów Ruchu Oporu w Polsce Południowej, Wydawnictwo Literackie, 1967..
Akcja pod Szarowem (wówczas Grodkowicami) była jedyną próbą zamachu na życie Franka, która wyszła poza stadium przygotowań (wcześniej robili je dywersanci krakowskiego zespołu oddziału "Kosa-30" – ci sami, którzy 20 kwietnia 1943 zaatakowali SS-Obergruppenführera Krügera). Niemieckie śledztwo potwierdziło przypuszczenia, że w pobliżu generalnego gubernatora znajdują się informatorzy AK i dlatego zarządził on przeprowadzenie poważnych zmian personalnych w sztabie odpowiedzialnym za jego bezpieczeństwo.
Karą dla Polaków za "podniesienie ręki" na Hansa Franka było rozstrzelanie w Podłężu i Dębicy kilkudziesięciu (około 100) osób, głównie więźniów z Montelupich.
Proces i wyrok śmierci
Dziennik Hansa Franka
W styczniu 1945 wobec zbliżającej się do Krakowa Armii Czerwonej, Hans Frank uciekł przezornie do Bawarii, gdzie w miejscowości Neuhaus am Schliersee (obecnie dzielnica miejscowości Schliersee) urządził filię Generalnego Gubernatorstwa w Polsce (Außenstelle des Generalgouvernements Polen). Z Krakowa zabrał, uprzednio zrabowane w Polsce, liczne dzieła sztuki, między innymi dzieła Rembrandta, Rafaela oraz Leonarda da Vinci. Tamże 4 maja 1945 został aresztowany przez porucznika wywiadu wojskowego USA Waltera Steina, przy czym dobrowolnie przekazał swój dziennik służbowy obejmujący wówczas 38 tomów (po wojnie w wyniku podzielenia nieoprawionego skoroszytu na 2 części oraz uzupełnienia o odnalezione materiały w Krakowie, został on rozszerzony do 40 tomów lub 11367 stron, w tym 10774 strony właściwego tekstu oraz 593 strony skorowidzów), w którym pedantycznie wyszczególnił swoją działalność w Generalnym Gubernatorstwie i który później uzyskał duże znaczenie w procesie norymberskim jako materiał dowodowy. 18 sierpnia 1942 zanotował o swoim dzienni
W roku 1953 wdowa po Hansie Franku, Brigitte Marie Frank opublikowała przeredagowany przez siebie, liczący 643 strony pamiętnik męża pod tytułem Im Schatten des Galgens (W cieniu szubienicy), napisany w celi w Norymberdze.
Proces
W trakcie procesu Frank oświadczył nagle że: "Tysiąc lat przeminie, zanim zatarta zostanie ta wina Niemiec", jednak po pewnym czasie właściwie je odwołał. W ostatnim słowie przed wydaniem wyroku powiedział między inny
Wyrok śmierci
Został skazany na mocy wyroku z dnia 1 października 1946 przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze na karę śmierci przez powieszenie. Został uznany winnym popełnienia przestępstw objętych rozdziałem trzecim i czwartym aktu oskarżenia (zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciw ludzkości), uniewinniony z zarzutów z rozdziału pierwszego (zbrodnie przeciwko pokojowi). Wyrok na wszystkich skazanych na śmierć w procesie został wykonany przez sierżanta Johna C. Woodsa w dniu 16 października 1946 w nocy pomiędzy godzinami 1:01 a 2:45. Tego samego dnia zwłoki zostały spalone w krematorium na cmentarzu Ostfriedhof (lub krematorium na terenie obozu koncentracyjnego Dachau), a następnie rozrzucone z samolotu wojskowego (jak informował oficjalny komunik
Wypowiedzi Hansa Franka
Hans Frank był autorem wielu charakterystycznych wypowiedzi, zawartych zarówno w Dzienniku który prowadził, przemówieniach, jak również w wywiadach prasowych których udzielał gazetom niemieckim. Obrazowały one terrorystyczny charakter okupacji w Polsce w okresie 1939-1945, zazwyczaj przekładając się na rzeczywistość, m.in.:
Życie rodzinne
W dniu 2 kwietnia 1925 poślubił 29-letnią stenotypistkę oraz handlarkę futer Brigitte Marie Herbst (1895–1959) urodzoną w Forst. W roku 1939 jego żona nazwała się sama "Königin von Polen" ("Królową Polski"). Pomimo, że małżeństwo okazało się nieudane, na świat przyszło 5 dzieci, wśród nich Niklas Frank, zacięty krytyk ojca, dziennikarz czasopisma Stern, autor książek "Mój ojciec Hans Frank"Niklas Frank "Mój ojciec Hans Frank", "Der Vater. Eine Abrechnung", Polskie wydanie 1991, ISBN 978-83-85344-07-0 oraz "Moja niemiecka matka"Niklas Frank "Moja niemiecka matka", "Meine Deutsche Mutter", Polskie wydanie 2006, wydawnictwo Bellona, ISBN 83-11-10436-0. Książki Niklasa Franka wywołały falę dyskusji w Niemczech na temat problemu rozliczenia z nazistowską przeszłością w kontekście rodzinnym.
Bibliografia
Publikacje dotyczące Hansa Franka
- Curzio Malaparte Kaputt; rozdz. IV, Neapol 1944.
- Dynamit. Część druga. Z dziejów Ruchu Oporu w Polsce Południowej, Wydawnictwo Literackie, 1967.
- Dziennik Hansa Franka, opr. Stanisław Piotrowski, Sprawy Polskie Przed Międzynarodowym Trybunałem Wojennym w Norymberdze (tom 1), Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa, 1956.
- Dziennik Hansa Franka i dowody polskie przeciwko SS, opr. Stanisław Piotrowski, Sprawy Polskie Przed Międzynarodowym Trybunałem Wojennym w Norymberdze (tom 2), Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa, 1970.
- Karol Grünberg, Bolesław Otręba Hans Frank na Wawelu, Włocławek 2001, ISBN 83-88500-13-9.
- Andrzej Szwarc, Marek Urbański, Paweł Wieczorkiewicz Kto rządził Polską? Nowy poczet władców od początków do XXI wieku, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa, 2007, ISBN 978-83-7311-867-6.
- Dieter Schenk Hans Frank. Biografia generalnego gubernatora, tłum. K.Jachimczak, wyd. Znak, Kraków 2009, str. 442, ISBN 978-83-240-1227-5.
- Niklas Frank Mój ojciec Hans Frank’ (Der Vater. Eine Abrechnung), polskie wydanie 1991, ISBN 978-83-85344-07-0.
Publikacje autorstwa Hansa Franka
- Das Diensttagebuch des deutschen Generalgouverneurs in Polen 1939–1945 (Dziennik służbowy niemieckiego generalnego gubernatora w Polsce), wydawca Werner Prag i Wolfgang Jacobmeyer, Stuttgart 1975; Leske und Budrich, Opladen 1980, ISBN 3-8100-0296-8
- Das Vorfeld (Schulungsblatter für den Nationalsozialisten im Generalgouvernement) (Przedpole – materiały szkoleniowe dla narodowych socjalistów w Generalnym Gubernatorstwie).
vstelecom 